Arızi Kazanç Nedir? Arızi Kazanç Nasıl Hesaplanır?

Arızi Kazanç Nedir? Arızi Kazanç Nasıl Hesaplanır?

Arızi kazanç, işletmelerin muhasebe ve vergi süreçlerinde sıkça karşılaşılan ve özel bir vergi muamelesine tabi olan bir gelir türüdür. Gelir Vergisi Kanunu'nda, arızi kazançların vergiye tabi gelirler arasında yer aldığı belirtilmiştir. Bu kazançlar, devamlılık göstermeyen, geçici ve özel durumlar nedeniyle elde edilen gelirlerdir.

İçindekiler

1. Arızi Kazanç Ne Demek?
2. Arızi Kazanç Örnekleri
3. Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?
4. Arızi Kazanç Hesaplama Nasıl Yapılır?
5. Arızi Kazanç Vergi Oranı Ne Kadardır?
6. Arızi Kazanç İstisnası Nedir?
7. Arızi Kazanç Beyannamesi Nasıl Hazırlanır?

Arızi Kazanç Ne Demek?

Arızi kelimesi, "geçici ve sonradan olan" anlamına gelir. Dolayısıyla, arızi kazanç, sürekliliği olmayan, tek seferlik veya belirli bir dönemle sınırlı olan kazançları ifade eder. Devamlılık göstermeyen bu tür kazançlar, Gelir Vergisi Kanunu'nun 82. maddesinde belirtilmiş olup, vergiye tabi gelirler arasında yer alır.

Arızi Kazanç Örnekleri

Gelir Vergisi Kanunu'nun 82. maddesinde arızi kazançların örnekleri sıralanmıştır. Bu kazançlar şunlardır:

1. Geçici ticari işletme kazançları: Devamlılık arz etmeyen, geçici olarak ticari faaliyetlerden elde edilen kazançlar.
2. İşletmenin faaliyetinin durdurulması: Bir işletmenin faaliyetinin durdurulması veya terk edilmesinden doğan kazançlar.
3. Gayrimenkul tahliyesi veya devri kazançları: Gayrimenkulün satışı ve devri ile elde edilen gelirler.
4. Geçici meslek faaliyetlerinden kazançlar: Serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan ve geçici olan kazançlar.
5. Terk edilen işlerden doğan kazançlar: İşletmesinde faaliyetini terk eden mükelleflerin, sonradan doğan alacaklardan elde ettiği kazançlar.
6. Dar mükellefiyet kapsamında elde edilen kazançlar: Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık faaliyetlerinden elde edilen kazançlar.

Örnek:

Bir serbest meslek mensubu, yalnızca bir etkinlikte sunum yaparak gelir elde ettiğinde, bu gelir arızi kazanç olarak kabul edilir.

Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?

Gelir Vergisi Kanunu'nda belirtilen bazı kazanç türleri, arızi kazanç olarak kabul edilmez. Bunlar, düzenli olarak elde edilen ve sürekli devam eden kazançlardır:

1. Ticari Kazançlar: Ticari faaliyetlerden elde edilen kazançlar.
2. Zirai Kazançlar: Tarımsal faaliyetlerden elde edilen kazançlar.
3. Ücretler: Düzenli maaş ve ücret gelirleri.
4. Serbest Meslek Kazançları: Şahsi bilgi ve emeğe dayalı olarak elde edilen düzenli gelirler.
5. Gayrimenkul Sermaye İratları: Kiralama yoluyla elde edilen gelirler.
6. Menkul Sermaye İratları: Faiz, kar payı gibi gelirler.

Bu kazançlar, düzenli ve sürekli gelirler olduğundan, arızi kazanç statüsüne girmez.

Arızi Kazanç Hesaplama Nasıl Yapılır?

Arızi kazancın hesaplanabilmesi için, safi arızi kazanç hesaplanmalıdır. Bu hesaplama, Gelir Vergisi Kanunu'nun 82. maddesinin son fıkrasında belirtilen kurallara göre yapılır. Genel olarak:

1. Giderlerin düşülmesi: Arızi kazanç sağlamak için yapılan giderler, kazançtan düşülür.
2. Belgelendirilmiş giderler: İlgili işlerden elde edilen kazançtan, belgelenmiş giderler düşülerek safi kazanç hesaplanır.

Arızi Kazanç Vergi Oranı Ne Kadardır?

Arızi kazançlar, Gelir Vergisi Kanunu'na tabidir ve gelir vergisi oranları ile vergilendirilir. 2024 yılı için belirlenen gelir vergisi tarifesi şu şekildedir:

• 0 – 110.000 TL: %15
• 110.001 – 230.000 TL: %20
• 230.001 – 580.000 TL: %27
• 580.001 – 3.000.000 TL: %35
• 3.000.001 TL ve üzeri: %40

Bu oranlar, yıl bazında gelir vergisi tarifesine göre güncellenir.

Arızi Kazanç İstisnası Nedir?

Arızi kazançlar için 200.000 TL'ye kadar olan gelirler, gelir vergisine tabi değildir. Ancak, bu istisna, bazı özel durumlar dışında geçerlidir. Bu durumlar arasında işletme terk edilmesi veya yabancı ülkelerle taşımacılık faaliyetleri gibi örnekler yer alır.

Arızi Kazanç Beyannamesi Nasıl Hazırlanır?

Gelir Vergisi Beyannamesi, gelir vergisi kanununa göre hazırlanmalıdır. Eğer 200.000 TL'nin altındaki kazançlar söz konusuysa, vergi beyannamesi verilmesi gerekmez. Ancak, münferit beyanname gerektiren durumlarda (örneğin gayrimenkul satışı) beyannameler, İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden 7/24 online olarak verilebilir.

Münferit beyanname ile bildirilen arızi kazançlar şunlardır:

• Gayrimenkul ve menkul malların satışından elde edilen kazançlar.
• Ticari işletmelerin terk edilmesinden doğan kazançlar.

Arızi kazançlar, vergi hesaplamasında özel bir konumda yer alır ve düzenli kazançlardan ayrılır. İşletmelerin doğru bir şekilde bu kazançları raporlaması, vergi yükümlülüklerini yerine getirmesi açısından kritik önem taşır.